Rookstopbegeleiding of tabakologie

Rookstopbegeleiding betekent letterlijk het begeleiden van rokers die wensen te stoppen met roken. Een erkend tabakoloog is iemand die de interuniversitaire opleiding ‘tabakologie en rookstopbegeleiding‘, gevolgd heeft, georganiseerd door de Vlaanse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding in samenwerking met de Stichting tegen Kanker en de Faculteiten Geneeskunde van de vier Vlaamse Universiteiten.

Behandeling rookverslaving

Waaruit bestaat een begeleiding door een tabakoloog?

Een tabakoloog biedt de roker psychologische hulp en ondersteuning zodat de kans op een definitieve rookstop verhoogt. De bedoeling is het gedrag van de kandidaat-rookstopper te beïnvloeden en de motivatie om te stoppen met roken en gestopt te blijven, te verhogen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat een combinatie van rookstopbegeleiding (gedragstherapie) door een erkend tabakoloog met nicotine-substitutie of medicatie, de meeste kans biedt op een rookstop.

Samen met de kandidaat-rookstopper wordt gezocht naar de best passende manier om te stoppen met roken. De keuze tussen nicotinesubstitutie (pleisters, zuigtabletten, kauwgom, inhalers), medicatie (champix, zyban,…), of een alternatieve therapie (lasertherapie, hypnotherapie) wordt voor een groot deel bepaald door de voorgeschiedenis van de kandidaat-rookstopper. Daarom is het heel belangrijk dat de tabakoloog via een eerste gesprek zoveel mogelijk gegevens inventariseert zoals de psychologische voorgeschiedenis, het medicatie-gebruik, ervaringen met rookstopmiddelen, medische anamnese,…

In veel gevallen zal de tabakoloog de huisarts contacteren om de kandidaat-rookstopper zo goed mogelijk te kunnen begeleiden en ook om de huisarts ervan op de hoogte te stellen dat zijn patiënt(e) gestopt is met roken.

Psychologische hulp

Gedragstherapie

Roken kan beschouwd worden als een aangeleerd gedrag. Gedragstherapeutische en cognitieve technieken zijn dan ook de meest doeltreffende begeleidingsmethoden om mensen te helpen stoppen met roken. Zij kunnen zowel individueel als in groep toegepast worden. Samen met de gedragstherapeut wordt gekeken naar hoe, waar en wanneer er wordt gerookt. Er wordt dan samen een plan opgesteld om zo goed mogelijk ‘nee’ te kunnen zeggen tegen de sigaret.

Medicamenteuze ondersteuning

• Nicotinesubstitutiepreparaten

  Het doel van deze preparaten is het toedienen van nicotine zodat bij het stoppen van roken de ontwenningsverschijnselen verminderen. Hierdoor kan de kandidaat-stopper zich meer concentreren op andere aspecten van het stoppen met roken. Nicotinesubstitutie treft men aan in verschillende vormen: pleisters, kauwgom, inhaler, de spray en zuigtabletten. De voorgeschreven nicotinedosis hangt af van het dagelijks tabaksgebruik en de graad van afhankelijkheid. Het toedienen van nicotinesubstitutie vervangt gedeeltelijk de nicotine die via het roken het lichaam binnenkomt. Nicotinesubstitutie voorkomt grotendeels de onthoudingsverschijnselen die gepaard gaan met rookstop. Zij zijn doeltreffend en worden over het algemeen goed verdragen.

• Bupropion (Zyban)

  Bupropion (Zyban) is een atypisch antidepressivum. Zyban is historisch gezien de eerste molecule, verschillend van nicotinesubstitutie, die zijn doeltreffendheid heeft aangetoond bij rookstop en in België geregistreerd is voor rookstop. Het is een heel doeltreffend rookstopmiddel dat wel met voorzorg moet worden gebruikt omwille van de ernst van bepaalde nevenwerkingen die eraan verbonden zijn.

Waarom geen e-sigaret? (o.a. volgens het advies van de Hoge Gezondheidsraad, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, …)

Vooreerst: Er zijn drie grote categorieën in de e-sigaretten te onderscheiden:

• e-sigaret met nicotine
• e-sigaret znder nicotine (waaronder de shisha-pen)
• e-sigaret met tabaksextracten (bevat mogelijk nicotine) (deze e-sigaret komt minder voor op de markt dan de andere twee)

1. Toxiciteit van dit product:

   Omwille van de aërosolvorming op mond, keel en luchtwegen en de aanwezigheid van toxische stoffen in hoeveelheden die onvoldoende gekend zijn en tevens onvoldoende bestudeerd zijn wat betreft de veiligheid op langere termijn;

   Er is een grote diversiteit in e-sigaretten, waarbij zich diverse problemen stellen op het vlak van de etikettering, dosering van de nicotine, kwaliteit van de batterijen en hervullen van capsules op basis van hoge nicotinewaarden en andere ingrediënten. Het accidenteel opdrinken van een capsule met een hoge dosos nicotine door een kind is potentieel dodelijk. Vorig jaar in mei schijnt er in Jeruzalem een peuter overleden te zijn na het inslikken van de e-vloeistof. (The Jerusalem Post, 29 mei 2013)

   De e-vloeistof is samengesteld uit water, nicotine en smaakstoffen, propyleenglycol, glycerol en onzuiverheden.

   • Nicotine: kan voor de volwassene dodelijk zijn bij een acute inname van 30 tot 60 mg. Voor kinderen is een acute inname van 10 mg al dodelijk. Afhankelijk van het nicotinegehalte kan er nicotinevergiftiging optreden als er vloeistof in de mond komt bij te hard inhaleren, of als de vloeistof bij het vervangen van patronen in aanraking komt met de huid. Nicotinevergiftiging is ook mogelijk door een teveel aan trekjes. Nicotine wordt niet gezien als stof met een direct kankerverwekkend effect, maar uit dieronderzoek komt naar voren dat nicotine de groei van tumoren kan bevorderen door remming van de celdood en bevordering van de aanmaak van nieuwe bloedcellen.
   • Propyleenglycol: is een hoofdingrediënt in e-sigaretten. In onderzoeken met ratten die werden blootgesteld aan gehaltes vergelijkbaar aan die in e-sigaretten, is onomkeerbare schade aan de luchtwegen aangetoond. Voor acteurs die in het theater werken met mistmachines, is de grens voor propyleenglycol vastgesteld op 40 mg/m³, en deze grens wordt bij het roken van e-sigaretten vaak overschreden
   • Glycerol: Onderzoeken met ratten die werden blootgesteld aan glycerol, melden irritatie van de bovenste luchtwegen bij concentraties die worden aangetroffen in e-sigaretten
   • Onzuiverheden: in e-sigareten zijn verschillende onzuiverheden aangetroffen, zoals onzuiverheden specifiek voor tabak en sporen van kankerverwekkende nitrosamines specifiek voor tabak. Zo bevat een e-sigaret ook formaldehyde (een bekende kankerverwekkende stof bij mensen) en acethyldehyde (een mogelijk kankerverwekkende stof bij mensen).

2. Passief meeroken van de e-sigaret:

   Ondanks dat er geen sprake is van passief roken, kan uitgeademde lucht nog schadelijke stoffen bevatten. In plaats van ‘tweedehands rook’ treedt er ‘passieve damp’ op. Metingen van de buitenlucht na het gebruik van een e-sgaret hebben namelijk de aanwezigheid aangetoond van formaldehyde, acethyldehyde en nadere vluchtige organische stoffen. Zelfs van e-vloeistoffen met 0 mg/ml nicotine (volgens opgaaf van de fabrikant) is gebleken dat ze na gebruik van de e-sigaret formaldehyde en acetyldehyde in de binnenlucht brengen.

3. Wat betreft het gebruik van deze producten als hulp bij ontwenning van klassieke tabaksproducten:

   Sommige rokers gebruiken de e-sigaret om te stoppen met roken of om het aantal sigaretten te verminderen (harm reduction). In dat geval bevat de e-sigaret meestal nicotine. In het geval dat ze de e-sigaret gebruiken om te minderen met roken, en ze roken hierbij toch nog gewone sigaretten, dan bestaat de kans dat ze meer nicotine binnen krijgen dat wat ze gewoon zijn. Mogelijk gevolg: wanneer men stopt met de e-sigaret, dan roken ze meer sigaretten dan voorheen omdat ze ondertussen aan een groter aantal verslaafd zijn. Indien men verder de e-sigaret combineert met de gewone sigaret, dan moet de roker geïnformeerd worden dat ze praktisch geen gezondheidsvoordeel moeten verwachten voor hart-en vaatziekten en mogelijk slechts een beperkt voordeel voor de andere ziektes veroorzaakt door het roken. Voor COPD wordt slechts een effect op de evolutie van de ziekte waargenomen als de reductie > 85% is. Terwijl volledig stoppen met roken zeer gunstig is voor de gezondheid, is het effect van minder roken eerder beperkt.

4. Wat betreft het verslavend vermogen van deze producten:

   • In het kader van klassieke conditioneringen (zogenaamd Pavlov-effect): via de gebaren, de associatie met plaatsen en situaties (sociale of andere), de smaakassociatie door verschillende additieven (menthol,enz.)
   • In het kader van operante conditioneringen: ademhalingsrelaxatie, gedragsaanpassing in de maatschappij, emotioneel gedragsbeheer,enz.
   • Recente testen hebben aangetoond dat de filter in de e-sigaret die de nicotine reguleren zeer onbetrouwbaar werken. In sommige gevallen was de hoeveelheid toegediende nicotine door de e-sigaret hoger dan die van normale sigaretten.

5. Wat betreft het vermogen om te kunnen aanzetten tot tabaksproducten en alcoholproducten:

   Het gebruik van een gearomatiseerde damp geassocieerd met een e-sigaret, zelfs zonder nicotine, lijkend op een sigaret van volwassenen kan door de minderjarige bewust of onbewust ondervonden worden als een voorbereiding op het toekomstig verbruik van tabaksproducten, zowel in gedragsimitatie als door de genot- en smaakassociaties die bij het vapoteren gelegd worden. Shisha-pennen bijvoorbeeld zijn elektronische sigaretten zonder nicotine die minder lijken op gewone sigaretten en zich bij uitstek richten op kinderen en jongeren… ‘ze worden aangeboden in aantrekkelijke kleurtjes zoals roze, paars, wit, zwart, rood en blauw en met smaken zoals chocola, aardbei, vanille, munt, sherry, wisky, pina colada, bubbelgum… Sommige e-sigaretten hebben blitse knopjes of lampjes in de vorm van een diamantje… en lijken daardoor meer op hebbedingetjes dan op sigaretten.’ Deze ‘hebbedingetjes’ kunnen op een bepaald moment jongeren ertoe aanzetten om over te stappen naar de elektronische sigaret met nicotine en zelfs naar de ‘echte’ sigaret en alcoholische dranken!                           

6. De e-sigaret maakt roken opnieuw hip en ‘bagatelliseert’ de schadelijke gevolgen van tabaksgebruik.

   Een toenemende populariteit van de e-sigaret of shisha-pen kan roken opnieuw normaal en aantrekkelijk maken en de schadelijke gevolgen van het roken van tabak bagatelliseren: bijv. door reclame voor de e-sigaret als ‘gezonde’ vorm van roken, beroemdheden die een e-sigaret roken of een toenemende aanwezigheid van rokers of ‘dampers’ in de leefomgeving van kinderen.

7. De e-sigaret stimuleert mogelijk drug gebruik.

   Inmiddels is de e-sigaret “gehacked” door gebruikers die de vloeibare nicotine hebben vervangen door vloeibare THC. THC is de werkzame stof in cannabis. De e-sigaret zorgt er dus voor dat mensen “cannabis” kunnen roken op iedere plek zonder dat ze bang hoeven te zijn hierop betrapt te worden. Wanneer de e-sigaret op deze manier gebruikt wordt is er een significant risico op het krijgen van een overdosis THC. 

8. Huidige situatie in België van de e-sigaret:

   Volgens de cijfers van de stichting tegen kanker, 2012, hadden slechts 0,2% van de rokers een e-sigaret gerookt. In 2013 steeg dit percentage tot 2%, een vertienvoudiging dus. In België schieten de winkels waar men de e-sigaret en toebehoren kan kopen, als paddestoelen uit de grond. Iedereen kan er terecht en men krijgt er ‘vakkundige uitleg’ over wie welke e-sigaret het best kunnen kopen. M.a.w. een opleiding als tabakoloog is hier niet meer nodig. Men ‘kent’ hier het vak!  

   Hoe zit het in de VS met de e-sigaret?

   In andere landen ligt dit percentage hoger, maar dit komt vooral doordat er geen beperkende regelgeving is voor de e-sigaret. Uit onderzoek blijkt dat bijvoorbeeld in de VS in 2012  1,78 miljoen scholieren een e-sigaret uitgeprobeerd hebben. Het percentage van Amerikaanse middelbare schoolleerlingen is meer dan verdubbeld tussen 2011 en 2012. Het aantal jongeren tussen 11 en 15 jaar  dat een keer een e-sigaret heeft gebruikt is gegroeid van 3,3% naar 6,8%. Ook het aantal jongeren dat daarna e-sigaretten is blijven roken is zo goed als verdubbeld van 1,1% naar 2,1%. Tussen de 15 – 18 jaar stijgt het blijvend gebruik van de e-sigaret van 1,5% naar 2,8%. Onder de vaste gebruikers blijkt de overgrote meerderheid in beide leeftijdscategorieën ook gewone sigaretten te roken: 61,1% (11 – 15jaar) en 80,5% (15-18 jaar).

   De situatie in Nederland bijvoorbeeld is als volgt: Omdat er geen tabak in zit, vallen de e-sigaretten niet onder de tabakswet. Gevolg: ook jonge kinderen mogen en kunnen er de e-sigaret kopen.                                    

9. Reclame voor de e-sigaret.

   Tabaksreclame is verboden, maar reclame voor de e-sigaret mag wel! Ondertussen zijn de uitgaven dat de e-sigarettenfabrikanten spenderen aan reclame gestegen van 2,7 miljoen dollar in 2010 naar 20,8 miljoen in 2012 (New York Times) Terwijl sigarettenfabrikanten zeggen dat ze geen marketing op jongeren toepassen worden  e-sigaretten op de markt gebracht in lekkere smaakjes als kersen, aarbei, vaniile en cookies & cream-milkshake!

   Indien er geen wet-en regelgeving voor de e-sigaret komt, wordt de nicotineverslaving weer helemaal teruggebracht naar het Wilde Westen van de jaren ’50. Het paard van de Marlboro-cowboy (die inmiddels zelf gestorven is aan longkanker)kan weer van stal gehaald worden. En wat met de alcohol en de THC?

   Lijst populaire beschikbare smaken

   Cuban Cigar Cherry Cinnamon Flue Cured Tobacco French Pipe Hilton Kamel Kant Parlament Peach Tobacco Richmond Tobacco Traditional Tobacco Menthol Flavors Apple Breeze Cool Banana

   Dunhall Menthol Menthol Mint Peach Breeze Peppermint Apple Banana Blackberry Blueberry Cherry Grape Mango Melon Pear

   Peach Pineapple Raspberry Strawberry Watermelon Beverage Flavors Cognac Cola Green Tea Irish Cream Margarita Orange Juice Pina Colada Lemonade

   Rum and Cola Vanilla Shake Caramel Chocolate Pancake Peanut Butter Vanilla Waffle Cafe Mocha Cappuccino Espresso Hazelnut Grapefruit Whisky

Besluit: Volgens mij kan de e-sigaret enkel en alleen als hulpmiddel gezien worden 1/ indien deze enkel via de apotheek kan verkregen worden (nu kan reeds de e-sigaret met nicotine in de diverse shops verkregen worden + via internet) en 2/ indien deze verder wordt ‘verbeterd’ zodat de onderdelen naar behoren werken en de bijsluiter aangeeft wat er precies allemaal in de damp zit  én 3/ indien de e-sigaret met de diverse smaken verboden wordt (en dit in verband met mogelijke gevolgen voor de jongeren naar verslaving toe zoals uitgelegd in de bovenstaande tekst.). 

Bronnen (via internet):

• De e-sigaret: voorzichtigheid geboden. Bericht Hoge Gezondheidsraad
• Advies van de Hoge gezondheidsraad nr. 8941 en 9106
• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. E-sigaretten. Factsheet
• Dr. Wigand (The Insider): E-sigaret bedreiging voor jongeren
• Philip Morris gaat e-sigaretten produceren / Electronische sigaret
• Altria verstevigt greep op e-sigaret
• www.wietforum.nl/topic/103838 -e-cig-thc-luquid-het-overzicht/
• http://e-blower.nl/e-liquids/16-cannabis-30ml-e-liquid-review.html
• http://www.wiet-zaden.nl/forum/viewtopic.php?f=4&t=6700

Alternatieve therapie

• Hypnotherapie
  Bijna iedereen maakt dagelijks trance-achtige toestanden mee. Men merkt opeens aan het dagdromen te zijn, iemand niet te hebben horen binnenkomen, en niet te hebben gemerkt hoeveel tijd er voorbij is gegaan. Een verschil tussen deze spontane trances en hypnose is de doelgerichtheid en motivatie van de persoon. Bij hypnose wordt de trance gebruikt voor een bepaald doel. De trance zelf wordt beschreven als een toestand van absorptie, van een verhoogd niveau van bewustzijn, van een naar binnen gerichte verhoogde concentratie, en een toegenomen openheid voor suggesties. In deze toestand kan men gebieden van zichzelf controleren die normaal buiten het bereik vallen van het rationele, logische, verbale bewustzijn, en veranderingen aanbrengen in chemische, lichamelijke, psychologische en emotionele toestanden. In een dergelijke toestand kunnen ook de rookgewoonten afgeleerd worden. De combinatie van hypnose met klassieke gedragstherapie + lasertherapie of medicamenteuze ondersteuning geven aan de rookstop de meeste kans.

Contact: Romy Coomans